Những ngày gần đây, câu chuyện xoay quanh Hòa Phát (HPG) nổi cộm. Một doanh nghiệp quốc dân – với trên 160,000 cổ đông theo thông tin tại ĐHĐCĐ thường niên 2022 – có cổ phiếu rớt giá hơn 40% từ đỉnh, đồng nghĩa tổng giá trị vốn hóa mất trên trăm ngàn tỷ đồng.
Tại sao một cổ phiếu của doanh nghiệp chất lượng đầu ngành với ban lãnh đạo uy tín, một cổ phiếu được nhiều bên của thị trường gọi là “tích sản” lại lâm cảnh bi đát đến vậy?
Octopus mạn phép chia sẻ góc nhìn của chúng tôi về trường hợp đáng chú ý của HPG, và cũng là của toàn thể cổ phiếu ngành thép nói chung.
Đầu tiên, câu chuyện cổ phiếu HPG cần được xét ở cả hai khía cạnh là (i) chu kỳ kinh doanh của doanh nghiệp và (ii) chu kỳ tâm lý của nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán. Nếu tách rời hai khía cạnh, chúng tôi cho rằng độc giả khó có thể nhìn nhận câu chuyện đầy đủ.
Theo đó, hai chu kỳ nói trên, trong trường hợp HPG và ngành thép, đã diễn ra thuận chiều và chính bởi thế cùng cộng hưởng tạo nên lực đẩy giá cổ phiếu lên cao rồi cuối cùng là đi xuống như chúng ta chứng kiến.
Đà tuột dốc của giá cổ phiếu HPG và cổ phiếu thép không chỉ đơn thuần là sự việc phản ánh tương lai, nó còn là hệ quả của những gì đã diễn ra trong quá khứ. Nếu không có sự lạc quan thái quá thì cũng sẽ không dẫn đến bi quan thái quá như chúng ta thấy. Ngắn gọn và dễ hiểu là: Nếu giá cổ phiếu không tăng lên quá cao, nó sẽ không rớt quá mạnh như vậy.
Thế thì... Tại sao cổ phiếu thép lại tăng quá cao?
Ngược trở về năm 2021, giai đoạn kinh doanh thuận lợi cực kỳ của ngành thép, từ doanh nghiệp lớn đến bé đều thi nhau báo lãi tăng mạnh. Hòa Phát lúc này như cỗ máy in tiền. Lợi nhuận doanh nghiệp bùng nổ, cổ phiếu thép tăng vọt. Nhưng trên thị trường chứng khoán, đà tăng của cổ phiếu diễn ra không chỉ vì yếu tố cơ bản mà còn chịu sự chi phối của tâm lý người tham gia giao dịch. Và đà tăng của cổ phiếu thép lúc bấy giờ đã được hậu thuẫn bởi một thị trường chứng khoán giá lên hiếm có.
Giai đoạn 2020-2021, trùng thời gian ngành thép thuận lợi cũng là khi dòng tiền từ nhà đầu tư mới đổ ào ạt vào thị trường chứng khoán. Trong thị trường giá lên, người tham gia kiếm lợi dễ dàng và thoải mái đẩy cao mức định giá của nhiều cổ phiếu. HPG cùng các cổ phiếu thép nằm trong số đó. Tổng giá trị vốn hóa của HPG đỉnh điểm gấp khoảng 7.4 lần lợi nhuận của một năm kỷ lục. Thoạt nhìn có vẻ thấp, nhưng theo quan điểm của Octopus thì mức PE như vậy chỉ thấp nếu lợi nhuận doanh nghiệp bền vững. Trong trường hợp ngành thép năm 2021, có quá nhiều cơn gió thuận chiều để chúng tôi tin rằng chúng sẽ tiếp tục diễn ra.
Lúc bấy giờ, nhà đầu tư đã trả giá hào phóng cho những đồng lợi nhuận doanh nghiệp thép kiếm được ở một giai đoạn kinh doanh quá thuận lợi. Điều này khiến định giá cổ phiếu trở nên thiếu sự cẩn trọng và dễ tổn thương.
Nhà đầu tư, khi họ đang kiếm ra tiền, đã thất bại trong việc cân nhắc rủi ro về tính chu kỳ của ngành thép, mặc dù các dấu hiệu nhận biết lúc đó không hề khó khăn. Điều này không chỉ nằm ở việc thiếu sâu sát trong phân tích của các nhà đầu tư cá nhân, mà chính xác hơn còn bắt nguồn phần lớn từ một đặc trưng tâm lý (một điểm mù) vẫn thường xuất hiện trong các thời kỳ giá lên: Đó là sự lạc quan thái quá.
Trong thời kỳ hưng phấn của thị trường, người tham gia có xu hướng tập trung vào những gì tích cực. Họ chấp nhận chúng mà không cần suy xét kỹ. Họ bỏ qua các dấu hiệu trái chiều và sẵn sàng cổ vũ những giả định lạc quan. Họ cho rằng những thứ tốt sẽ tiếp tục tốt và tương lai sẽ không có gì bất định.
Số đông nhà đầu tư đã ngó lơ những dấu hiệu như việc người nội bộ doanh nghiệp và khối ngoại bán ra cổ phiếu, bỏ qua việc giá thép cũng như biên lợi nhuận doanh nghiệp đã tăng đến mức quá cao khó bền,… nhưng sẵn sàng tin vào những câu chuyện thúc đẩy kỳ vọng tương lai như các gói kích thích kinh tế, đầu tư công. Giới chuyên gia cũng hòa cùng bầu không khí đó. Các báo cáo phân tích từ CTCK có rất ít thời lượng đề cập đến rủi ro mà chủ yếu tập trung vào triển vọng sinh lời.
Hòa Phát không nghi ngờ gì là một doanh nghiệp rất tốt, nhưng có những thời điểm cổ phiếu HPG đã tăng đến mức dễ bị tổn thương. Cán cân lợi nhuận/rủi ro lúc đó hoàn toàn nghiêng về phía bất lợi cho nhà đầu tư. Sau cùng, “chuỗi sự kiện tiêu cực gần như chắc chắn diễn ra nhưng bị ngó lơ” đã diễn ra.
Khoảng cuối năm 2021, ngành thép đi qua giai đoạn thuận lợi nhất và môi trường kinh doanh ngành bắt đầu thử thách hơn, như một quy luật. Triển vọng lợi nhuận của doanh nghiệp bớt hồng hào. Tiếp đó, đến đầu năm 2022, thị trường chứng khoán bước vào đợt giảm mạnh khiến trạng thái tâm lý nhà đầu tư trở nên tiêu cực (hay chăng có thể nói là họ bắt đầu tỉnh táo hơn?). Hai vế này cùng nhau khiến người tham gia thị trường cân nhắc lại một cách kỹ càng hơn về triển vọng lợi nhuận của ngành thép, về định giá và về sự bất định của tương lai,… Kết quả là, cổ phiếu thép cắm đầu giảm trong quá trình cân nhắc đó.
Suốt giai đoạn giá lên, người tham gia thị trường đã lạc quan thái quá về khả năng duy trì lợi nhuận của ngành thép. Đến giai đoạn sau, hai vế phương trình đảo ngược. Họ bắt đầu trở nên bi quan về triển vọng lợi nhuận doanh nghiệp. Tại thị trường chứng khoán, vòng luẩn quẩn này vốn chẳng hề mới lạ.
Trở lại hiện tại, giữa bối cảnh cổ phiếu giảm, chúng ta nghe nhiều đến những so sánh về tình cảnh ngành thép hiện nay với thời kỳ khó khăn 2018-2019. Phần đông người tham gia thị trường bắt đầu nói về tính chu kỳ và bức tranh lợi nhuận u ám của ngành. Thậm chí, gam màu càng xám xịt qua phát ngôn từ phía người điều hành doanh nghiệp. Chẳng hạn như “thê thảm” là từ mà một lãnh đạo uy tín trong ngành mô tả về kết quả kinh doanh của công ty.
Tuy nhiên, chúng tôi cho rằng đấy là một phát ngôn quá nhuốm màu bi quan và có lẽ vị lãnh đạo đã không đủ khôn khéo để truyền tải một thông điệp phù hợp và lý trí. Bởi vì, việc lợi nhuận doanh nghiệp thép giảm sau một giai đoạn làm ăn quá tốt là chuyện quá đỗi bình thường. Chẳng phải tất cả chúng ta nên dự trù trước việc này hay sao?
Vậy, thực sự thì doanh nghiệp thép đang khó khăn đến mức nào?
Không cần phân tích sâu xa, và cũng không cần xét đến HPG, chỉ cần xem sơ lược những doanh nghiệp tôn như Hoa Sen (HSG), Nam Kim (NKG) cũng có thể thấy vị thế tài chính của họ tốt thế nào so với tình cảnh mất cân bằng ở những năm 2018-2019. Và khoản lợi nhuận kỷ lục trong năm 2021 chắc chắn tạo nên bệ đỡ phát triển lớn cho họ. Bạn đọc có thể đơn giản so sánh các báo cáo tài chính, các bản kế hoạch phát triển ở hai thời kỳ (2019 so với 2022) của doanh nghiệp thép và đưa ra đánh giá của riêng mình.
Tất cả những gì người tham gia thị trường phải làm là nhìn xa hơn những con số lợi nhuận suy giảm ở tương lai gần. Nhưng quả thực trong lúc này, đấy lại là thứ xa xỉ trên thị trường chứng khoán.
Lúc này, khi người tham gia thị trường chứng khoán nhìn vào lợi nhuận lớn của ngành thép năm 2021, những gì họ nghĩ đến là sự suy giảm sắp diễn ra, chứ không phải là một nguồn tiềm lực mà doanh nghiệp đã tích lũy được. Điều đó cũng tương tự như khi cổ phiếu giảm, phần đông người tham gia thị trường chỉ thấy rủi ro, hơn là thấy rằng tiềm năng lợi nhuận ở tương lai đang tăng lên.
Trong quá khứ, thị trường chứng khoán luôn đánh đu giữa hai thái cực lạc quan và bi quan. Và ở thì tương lai, nó cũng sẽ tiếp tục như vậy. Việc của một nhà đầu tư thực thụ là khai thác những sai lệch đó.
Trường hợp thú vị của HPG
08/06/2022 12:00Những ngày gần đây, câu chuyện xoay quanh Hòa Phát (HPG) nổi cộm. Một doanh nghiệp quốc dân – với trên 160,000 cổ đông theo thông tin tại ĐHĐCĐ thường niên 2022 – có cổ phiếu rớt giá hơn 40% từ đỉnh, đồng nghĩa tổng giá trị vốn hóa mất trên trăm ngàn tỷ đồng.
Tại sao một cổ phiếu của doanh nghiệp chất lượng đầu ngành với ban lãnh đạo uy tín, một cổ phiếu được nhiều bên của thị trường gọi là “tích sản” lại lâm cảnh bi đát đến vậy?
Octopus mạn phép chia sẻ góc nhìn của chúng tôi về trường hợp đáng chú ý của HPG, và cũng là của toàn thể cổ phiếu ngành thép nói chung.
Đầu tiên, câu chuyện cổ phiếu HPG cần được xét ở cả hai khía cạnh là (i) chu kỳ kinh doanh của doanh nghiệp và (ii) chu kỳ tâm lý của nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán. Nếu tách rời hai khía cạnh, chúng tôi cho rằng độc giả khó có thể nhìn nhận câu chuyện đầy đủ.
Theo đó, hai chu kỳ nói trên, trong trường hợp HPG và ngành thép, đã diễn ra thuận chiều và chính bởi thế cùng cộng hưởng tạo nên lực đẩy giá cổ phiếu lên cao rồi cuối cùng là đi xuống như chúng ta chứng kiến.
Đà tuột dốc của giá cổ phiếu HPG và cổ phiếu thép không chỉ đơn thuần là sự việc phản ánh tương lai, nó còn là hệ quả của những gì đã diễn ra trong quá khứ. Nếu không có sự lạc quan thái quá thì cũng sẽ không dẫn đến bi quan thái quá như chúng ta thấy. Ngắn gọn và dễ hiểu là: Nếu giá cổ phiếu không tăng lên quá cao, nó sẽ không rớt quá mạnh như vậy.
Thế thì... Tại sao cổ phiếu thép lại tăng quá cao?
Ngược trở về năm 2021, giai đoạn kinh doanh thuận lợi cực kỳ của ngành thép, từ doanh nghiệp lớn đến bé đều thi nhau báo lãi tăng mạnh. Hòa Phát lúc này như cỗ máy in tiền. Lợi nhuận doanh nghiệp bùng nổ, cổ phiếu thép tăng vọt. Nhưng trên thị trường chứng khoán, đà tăng của cổ phiếu diễn ra không chỉ vì yếu tố cơ bản mà còn chịu sự chi phối của tâm lý người tham gia giao dịch. Và đà tăng của cổ phiếu thép lúc bấy giờ đã được hậu thuẫn bởi một thị trường chứng khoán giá lên hiếm có.
Giai đoạn 2020-2021, trùng thời gian ngành thép thuận lợi cũng là khi dòng tiền từ nhà đầu tư mới đổ ào ạt vào thị trường chứng khoán. Trong thị trường giá lên, người tham gia kiếm lợi dễ dàng và thoải mái đẩy cao mức định giá của nhiều cổ phiếu. HPG cùng các cổ phiếu thép nằm trong số đó. Tổng giá trị vốn hóa của HPG đỉnh điểm gấp khoảng 7.4 lần lợi nhuận của một năm kỷ lục. Thoạt nhìn có vẻ thấp, nhưng theo quan điểm của Octopus thì mức PE như vậy chỉ thấp nếu lợi nhuận doanh nghiệp bền vững. Trong trường hợp ngành thép năm 2021, có quá nhiều cơn gió thuận chiều để chúng tôi tin rằng chúng sẽ tiếp tục diễn ra.
Lúc bấy giờ, nhà đầu tư đã trả giá hào phóng cho những đồng lợi nhuận doanh nghiệp thép kiếm được ở một giai đoạn kinh doanh quá thuận lợi. Điều này khiến định giá cổ phiếu trở nên thiếu sự cẩn trọng và dễ tổn thương.
Nhà đầu tư, khi họ đang kiếm ra tiền, đã thất bại trong việc cân nhắc rủi ro về tính chu kỳ của ngành thép, mặc dù các dấu hiệu nhận biết lúc đó không hề khó khăn. Điều này không chỉ nằm ở việc thiếu sâu sát trong phân tích của các nhà đầu tư cá nhân, mà chính xác hơn còn bắt nguồn phần lớn từ một đặc trưng tâm lý (một điểm mù) vẫn thường xuất hiện trong các thời kỳ giá lên: Đó là sự lạc quan thái quá.
Trong thời kỳ hưng phấn của thị trường, người tham gia có xu hướng tập trung vào những gì tích cực. Họ chấp nhận chúng mà không cần suy xét kỹ. Họ bỏ qua các dấu hiệu trái chiều và sẵn sàng cổ vũ những giả định lạc quan. Họ cho rằng những thứ tốt sẽ tiếp tục tốt và tương lai sẽ không có gì bất định.
Số đông nhà đầu tư đã ngó lơ những dấu hiệu như việc người nội bộ doanh nghiệp và khối ngoại bán ra cổ phiếu, bỏ qua việc giá thép cũng như biên lợi nhuận doanh nghiệp đã tăng đến mức quá cao khó bền,… nhưng sẵn sàng tin vào những câu chuyện thúc đẩy kỳ vọng tương lai như các gói kích thích kinh tế, đầu tư công. Giới chuyên gia cũng hòa cùng bầu không khí đó. Các báo cáo phân tích từ CTCK có rất ít thời lượng đề cập đến rủi ro mà chủ yếu tập trung vào triển vọng sinh lời.
Hòa Phát không nghi ngờ gì là một doanh nghiệp rất tốt, nhưng có những thời điểm cổ phiếu HPG đã tăng đến mức dễ bị tổn thương. Cán cân lợi nhuận/rủi ro lúc đó hoàn toàn nghiêng về phía bất lợi cho nhà đầu tư. Sau cùng, “chuỗi sự kiện tiêu cực gần như chắc chắn diễn ra nhưng bị ngó lơ” đã diễn ra.
Khoảng cuối năm 2021, ngành thép đi qua giai đoạn thuận lợi nhất và môi trường kinh doanh ngành bắt đầu thử thách hơn, như một quy luật. Triển vọng lợi nhuận của doanh nghiệp bớt hồng hào. Tiếp đó, đến đầu năm 2022, thị trường chứng khoán bước vào đợt giảm mạnh khiến trạng thái tâm lý nhà đầu tư trở nên tiêu cực (hay chăng có thể nói là họ bắt đầu tỉnh táo hơn?). Hai vế này cùng nhau khiến người tham gia thị trường cân nhắc lại một cách kỹ càng hơn về triển vọng lợi nhuận của ngành thép, về định giá và về sự bất định của tương lai,… Kết quả là, cổ phiếu thép cắm đầu giảm trong quá trình cân nhắc đó.
Suốt giai đoạn giá lên, người tham gia thị trường đã lạc quan thái quá về khả năng duy trì lợi nhuận của ngành thép. Đến giai đoạn sau, hai vế phương trình đảo ngược. Họ bắt đầu trở nên bi quan về triển vọng lợi nhuận doanh nghiệp. Tại thị trường chứng khoán, vòng luẩn quẩn này vốn chẳng hề mới lạ.
Trở lại hiện tại, giữa bối cảnh cổ phiếu giảm, chúng ta nghe nhiều đến những so sánh về tình cảnh ngành thép hiện nay với thời kỳ khó khăn 2018-2019. Phần đông người tham gia thị trường bắt đầu nói về tính chu kỳ và bức tranh lợi nhuận u ám của ngành. Thậm chí, gam màu càng xám xịt qua phát ngôn từ phía người điều hành doanh nghiệp. Chẳng hạn như “thê thảm” là từ mà một lãnh đạo uy tín trong ngành mô tả về kết quả kinh doanh của công ty.
Tuy nhiên, chúng tôi cho rằng đấy là một phát ngôn quá nhuốm màu bi quan và có lẽ vị lãnh đạo đã không đủ khôn khéo để truyền tải một thông điệp phù hợp và lý trí. Bởi vì, việc lợi nhuận doanh nghiệp thép giảm sau một giai đoạn làm ăn quá tốt là chuyện quá đỗi bình thường. Chẳng phải tất cả chúng ta nên dự trù trước việc này hay sao?
Vậy, thực sự thì doanh nghiệp thép đang khó khăn đến mức nào?
Không cần phân tích sâu xa, và cũng không cần xét đến HPG, chỉ cần xem sơ lược những doanh nghiệp tôn như Hoa Sen (HSG), Nam Kim (NKG) cũng có thể thấy vị thế tài chính của họ tốt thế nào so với tình cảnh mất cân bằng ở những năm 2018-2019. Và khoản lợi nhuận kỷ lục trong năm 2021 chắc chắn tạo nên bệ đỡ phát triển lớn cho họ. Bạn đọc có thể đơn giản so sánh các báo cáo tài chính, các bản kế hoạch phát triển ở hai thời kỳ (2019 so với 2022) của doanh nghiệp thép và đưa ra đánh giá của riêng mình.
Tất cả những gì người tham gia thị trường phải làm là nhìn xa hơn những con số lợi nhuận suy giảm ở tương lai gần. Nhưng quả thực trong lúc này, đấy lại là thứ xa xỉ trên thị trường chứng khoán.
Lúc này, khi người tham gia thị trường chứng khoán nhìn vào lợi nhuận lớn của ngành thép năm 2021, những gì họ nghĩ đến là sự suy giảm sắp diễn ra, chứ không phải là một nguồn tiềm lực mà doanh nghiệp đã tích lũy được. Điều đó cũng tương tự như khi cổ phiếu giảm, phần đông người tham gia thị trường chỉ thấy rủi ro, hơn là thấy rằng tiềm năng lợi nhuận ở tương lai đang tăng lên.
Trong quá khứ, thị trường chứng khoán luôn đánh đu giữa hai thái cực lạc quan và bi quan. Và ở thì tương lai, nó cũng sẽ tiếp tục như vậy. Việc của một nhà đầu tư thực thụ là khai thác những sai lệch đó.