Thị trường sắp tới sẽ ra sao? – Đó là câu hỏi mà nhiều người đau đáu lúc này. Dễ hiểu… bởi họ vừa trải qua đợt thua lỗ nặng nề trong thời gian ngắn, vỏn vẹn vài chục ngày giao dịch từ đầu tháng 4/2022 đến nay, và đang rất lo cho tương lai của những cổ phiếu trong danh mục.

Khó mà trả lời câu hỏi trên một cách xác đáng vì chẳng ai dám chắc ngày mai thị trường sẽ đi về đâu cả. Tuy nhiên, dù tương lai là bất định thì việc định hình được nơi chúng ta đứng ở hiện tại cũng sẽ rất có ích.

Ngược dòng quá khứ một chút, suốt gần hai năm qua, nhiều người tham gia thị trường đã dễ dàng thu lợi nhuận, bất chấp hạn chế trong kinh nghiệm và hiểu biết của họ về đầu tư và về thị trường cổ phiếu.

Những chiến thắng dễ dàng có xu hướng khiến con người ta tự tin thái quá về năng lực bản thân. Và trong không ít thời điểm, người tham gia thị trường đã không còn màng đến rủi ro. Điển hình như việc nhiều cổ phiếu của những doanh nghiệp chẳng có giá trị nội tại vững vàng vẫn tăng liên tục khi dòng tiền tham lam đổ vào. Cuối cùng như chúng ta đã thấy, câu chuyện đi đến một kết cục đau đớn.

Số đông người mới tham gia thị trường có lẽ bất ngờ nhưng thực tế là trong lịch sử thị trường tài chính những sự việc tương tự đã lặp đi lặp lại hết lần này đến lần khác, dù ở quy mô lớn hơn và nổi tiếng hơn, từ bong bóng hoa tulip Hà Lan đầu thế kỷ 17, cơn cuồng cổ phiếu dotcom tại Mỹ trong thập niên 2000, hay tại Việt Nam là bong bóng cổ phiếu hồi 2007-2008.

Đó là những thời điểm giá của tài sản vượt xa giá trị thực, và rồi đi đến điểm mà thị trường không thể tiếp tục dung dưỡng. Tài sản lúc ấy sụt giá mạnh vị bị bán tháo trong thời gian ngắn, bởi vốn dĩ trước đó, người ta mua chúng chỉ vì lý do duy nhất là nghĩ rằng chúng sẽ tăng giá. Lý do đó bỗng nhiên không còn nữa và đám đông chen nhau thoát ra.

Như chúng ta đều biết, thị trường chứng khoán không hoạt động hiệu quả trong hầu hết thời gian, nghĩa là luôn tồn tại sai lệch, nhưng cuối cùng thì những lệch lạc đều được sửa chữa dù bằng cách này hay cách khác. Những lạc quan, kỳ vọng thái quá trong quá khứ đã luôn kết thúc cùng các đợt sụt giảm nhanh của giá cổ phiếu.

Chẳng hạn, ở hiện tại, theo dõi tin tức chúng ta đều biết được rằng không chỉ Việt Nam mà thị trường cổ phiếu trên toàn cầu đều đang trải qua một quãng thời gian khó khăn, dù mỗi nơi đều có những câu chuyện, lý do khác nhau về sự suy giảm.

Tại Mỹ, thị trường cổ phiếu mất giá liên quan nhiều đến việc Fed thắt chặt tiền tệ để chống lại lạm phát phi mã, kỳ vọng về tăng trưởng cao tan vỡ và thay vào đó là nỗi lo suy thoái kinh tế. Trong khi đó, tại Việt Nam là việc trạng thái tâm lý của người tham gia thị trường thay đổi đột ngột từ lạc quan sang lo sợ, bắt nguồn từ động thái thắt chặt kỷ cương thị trường tài chính của cơ quan quản lý.

Trong hai năm 2020-2021, điểm chung ở Việt Nam và Mỹ đều là việc thị trường cổ phiếu tăng mạnh nhờ dòng tiền rẻ đổ vào sau khi chính sách tài khóa và tiền tệ được đưa ra để hỗ trợ nền kinh tế trong đại dịch. Định giá nhiều cổ phiếu vốn đã nằm ở mức nền cao, do đó càng dễ tổn thương khi kỳ vọng thay đổi đột ngột. Những thua lỗ bắt đầu khiến dòng tiền từ giới đầu tư/giao dịch trở nên e dè và bắt đầu rút đi.

Trở lại với đợt giảm giá tháng 4/2022 đến nay của chứng khoán Việt. Thực tế, nếu để ý, ta vẫn thấy được sự phân hóa rõ nét. Cổ phiếu của những doanh nghiệp có nền tảng cơ bản vững chắc nhìn chung không giảm giá quá mạnh.

Những tài sản có giá trị thực sự cho thấy sức chống chịu tốt hơn trước cơn bão. Đồng nghĩa nếu bạn là nhà đầu tư một cách đúng nghĩa, tìm hiểu và đồng hành cùng những doanh nghiệp tốt thì bạn vẫn giới hạn thua lỗ trong giai đoạn vừa rồi, dù danh mục đương nhiên có gặp phải tổn thất.

Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa rằng trong thời gian tới cơn đau sẽ dừng lại, bởi dòng tiền vẫn có thể tiếp tục rút đi, qua đó, kéo giảm định giá toàn thị trường, y như cái cách nó đã đẩy cao mọi thứ trong hai năm trước. Danh mục của bạn lúc ấy vẫn tiếp tục chảy máu.

Xuất hiện trên truyền thông gần đây, chuyên gia từ các công ty chứng khoán cho rằng dòng tiền vẫn chưa đi đâu cả và đang ngồi ngoài chờ cơ hội. Họ luôn tỏ ra tích cực về mọi thứ. Bạn có thể tin điều đó nhưng hãy nhớ rằng suốt hai năm qua họ cũng nói mãi về việc nhà đầu tư ngoại quay trở lại.

Còn về số liệu thực tế có được, từ tháng 4 đến nay, thanh khoản giao dịch hàng ngày đã sụt mạnh so với trước.

Ngày 11/05, giá trị giao dịch tại HOSE chỉ đạt 11.5 ngàn tỷ đồng, mức thấp nhất được nhìn thấy kể từ cuối năm 2020.

Trong khi đó, cũng có ý tưởng rằng các cổ phiếu nền tảng cơ bản tốt hiện đã có mức định giá phù hợp và điều đó nghĩa là chúng sẽ không giảm thêm được nữa. Tiếc thay… đấy cũng không phải cách mà thị trường chứng khoán vẫn vận hành.

Trong hai năm qua, thị trường chẳng hề cư xử hợp lý khi nó lạc quan, do đó, chúng ta cũng không nên mong đợi sẽ có sự nhã nhặn lúc mà mọi thứ xấu đi. Những phản ứng thái quá luôn diễn ra và do đó cổ phiếu hoàn toàn có thể bị đẩy xuống mức giá thấp hơn nữa.