Nhân một buổi chiều rảnh rang, Octopus ngồi chiêm nghiệm về bối cảnh đầu tư ở thời điểm hiện tại và xin được chia sẻ đến quý Nhà đầu tư và Độc giả. Mong rằng, những suy nghiệm này sẽ hữu ích cho quý vị.

#1: Điểm giống nhau của 2020 và 2023

Quan sát những gì diễn ra gần đây, chúng tôi thấy thị trường cổ phiếu có vẻ đang lấy lại được sự tự tin mà nó đánh rơi trong năm trước đó. Từ giữa tháng 11/2022 đến hết ngày giao dịch 21/06/2023, VN-Index cũng đã tăng gần 19%.

Nhưng, bối cảnh cơ bản của sự tự tin nói trên lại mang sắc độ khá trái ngược: Nền kinh tế quốc gia đang suy yếu từ nhu cầu nội địa cho đến bên ngoài. Năm 2023 đã đi gần nửa chặng đường, và thị trường bất động sản vẫn khủng hoảng sau cơn đổ vỡ trái phiếu doanh nghiệp, trong khi nhu cầu đơn hàng từ thị trường xuất khẩu thì nghèo nàn hậu đại dịch.

Nói thêm đôi chút, Octopus cho rằng sự vụ ở thị trường địa ốc mang ý nghĩa lớn hơn vì bất động sản chiếm tỷ trọng lớn trong sự giàu có của người Việt. Sụt giảm về lượng giao dịch lẫn giá trị của loại tài sản này tác động lớn đến hành vi của người tiêu dùng nội địa, và hệ thống ngân hàng trong nước cũng tiếp xúc rất nhiều với bất động sản. Trong khi đó, chúng ta không thể làm gì quá nhiều đối với lĩnh vực xuất khẩu vì nó phụ thuộc vào nhu cầu của người mua hàng quốc tế.

Bỏ qua hết những u ám ở thế giới thực, thị trường cổ phiếu đến nay đã tăng gần 19% kể từ vùng đáy, tức là bước đến ngưỡng cửa của thị trường giá lên (tăng 20% từ đáy). Câu hỏi đáng ngẫm là tại sao kỳ vọng của người tham gia thị trường có thể tốt lên đáng kể giữa quang cảnh mịt mù của nền kinh tế?

Chúng tôi ngay lập tức nghĩ đến những gì đã diễn ra trong nửa đầu năm 2020, khi đại dịch covid vừa xuất hiện. Lúc bấy giờ, thị trường cổ phiếu sụp đổ nhanh nhưng phục hồi ngay sau đó khi nhà điều hành kích hoạt chính sách tiền tệ nới lỏng một cách mạnh mẽ. Lúc ấy, dòng tiền ào ạt của người mới tìm đến cổ phiếu, bất chấp triển vọng doanh nghiệp. Lãi suất tiền gửi giảm nhanh khiến tiền buộc phải tìm đến kênh tài sản tài chính như giải pháp tốt nhất trong thời kỳ ngưng trệ sản xuất kinh doanh. Mãi về sau, từ nửa cuối năm 2020 sang 2021, bức tranh yếu tố cơ bản doanh nghiệp mới dần dần tốt lên cùng với thị trường cổ phiếu và thỏa mãn kỳ vọng ban đầu của thị trường.

Rõ ràng, có những điểm chung (mặc dù nguyên nhân dẫn đến chúng là khác nhau) giữa hai giai đoạn (i) nửa-năm-đến-tháng-6/2023 và (ii) những-tháng-đầu-2020. Những điểm chung đó là về triển vọng kinh tế mịt mù và hướng đi của chính sách tiền tệ tại Việt Nam.

Độc giả lưu ý, chúng tôi không trình bày quan điểm trên nhằm ngụ ý rằng từ nay trở đi thị trường cổ phiếu sẽ có diễn biến tương tự như những gì đã xảy ra cách đây 3 năm. Nhưng, hiểu biết khiêm tốn của chúng tôi cũng đủ để hiểu rằng trạng thái của chính sách tiền tệ là một yếu tố quan trọng trong quá trình định hình nên trạng thái của toàn bộ nền kinh tế và thị trường tài chính. Trong đó, ảnh hưởng đến thị trường tài chính là tức thì hơn so với ảnh hưởng lên nền kinh tế.

Và, trong số ít những khoảng thời gian ngắn – những điểm uốn – khi lập trường về chính sách tiền tệ thay đổi từ thắt chặt sang nới lỏng, hoặc ngược lại, thì tác động của sự thay đổi đó đến thị trường cổ phiếu thậm chí lấn át triển vọng của yếu tố cơ bản lúc bấy giờ; điều này khác với một tư duy được chấp nhận rộng rãi rằng cổ phiếu chỉ là sự phản ánh của yếu tố cơ bản. Đương nhiên là, chính sách tiền tệ sau đó rồi cũng sẽ ảnh hưởng, thay đổi tình trạng của nền kinh tế và các triển vọng tương lai của yếu tố cơ bản... nhưng đó không phải là chuyện một sớm một chiều.

#2: Điều tốt lành trong “làn sóng đào vàng”

Cổ phiếu tăng, tài khoản mở mới tăng, thanh khoản giao dịch tăng, và người tham gia thị trường lại tiếp tục đua nhau truy tìm những món hời dễ dàng. Có lẽ chẳng ở đâu trên đời mà ký ức buồn lại chóng được quên đi như thị trường cổ phiếu.

Mới cách đây một năm, sau giai đoạn hứng khởi 2020-2021, giá cổ phiếu bất động sản vỡ tung trong 2022. Cú sốc này không chỉ vì sự suy yếu triển vọng kinh doanh của các công ty bất động sản mà còn là hậu quả của cơn sốt đầu cơ dựa trên kỳ vọng ngây ngô về giá đất của những người tham gia thị trường cổ phiếu. Giờ đây, nỗi đau về những phiên giảm sàn liên tiếp có vẻ đã biến mất sau vài tháng kiếm lời tương đối dễ dàng.

Qua quan sát, Octopus thấy rằng hầu hết các cá nhân tham gia vào thị trường chứng khoán hiện nay thực sự chẳng hề hiểu rõ họ đang làm gì. Thông thường là, họ tham gia giao dịch tần suất khá cao với niềm tin rằng mình là những nhà đầu tư, hoặc sẵn sàng mua vào một cổ phiếu theo lời giới thiệu của người khác mà không cần kiểm chứng,...

Bất chấp việc 90% người tham gia giao dịch đều thua lỗ (như chia sẻ mới đây của TGĐ công ty chứng khoán VNDirect) thì làn sóng những “người đi đào vàng” vẫn tìm đến thị trường cổ phiếu. Trong quá trình đó, người hưởng lợi đương nhiên là những bên cung cấp dịch vụ trên thị trường, như công ty chứng khoán. Những bên này lại tiếp tục đổ tiền làm truyền thông, khuyến khích thêm nhiều người hơn nữa tham gia thị trường với lời dẫn dụ về một mỏ vàng rộng lớn mà bất cứ ai cũng có thể chia phần.

Vế đúng duy nhất trong những lời tuyên truyền đó là việc thị trường cổ phiếu là nơi rộng mở mà ai cũng có thể tham gia. Trái lại, kiếm được tiền tại đây thì chẳng phải khả năng của số đông. Lưu ý, cụm từ “kiếm được” mà chúng tôi sử dụng nên được hiểu là đạt một mức sinh lời hợp lý qua dài hạn, chứ không phải trong một thời gian ngắn.

Trong quá khứ, đã có không ít những nhà đầu tư thật sự bỏ công sức và thời gian của họ để tranh đấu trong thị trường cổ phiếu mà vẫn thất bại. Nhưng bất chấp thực tế đó thì những cá nhân chỉ xem giao dịch cổ phiếu là việc tay trái lại tin rằng mình có thể là người chiến thắng. Với chúng tôi, điều này chẳng hợp lý.

Dù vậy, chúng tôi cũng phải thừa nhận thực tế rằng, sự tham gia ngày càng đông đảo của những cá nhân tại thị trường cổ phiếu đã khiến môi trường cạnh tranh tại đây tương đối dễ thở. Đó lại là điều tốt lành dành cho Octopus!